Moslims die anno 2013 vanuit Nederland op bedevaart naar Mekka gaan, nemen het vliegtuig en zijn binnen een paar uur in Saoedie-Arabië. Daar is alles voor hen geregeld: een speciale gids wacht de pelgrims bij aankomst op het vliegveld op en helpt hen verder met transport. Ook helpt deze bij alle regels, gewoonten en gebruiken tijdens de hadj. Over de ervaringen van de reis en rituelen wordt nu direct verslag gedaan op blogs en social media.

Eeuwenoude reisverslagen in boekvorm laten ons kennismaken met hoe een hadj-reis in het verleden verliep. De schrijvende reizigers kwamen uit allerlei windstreken, van Spanje tot aan India. Onder hen zijn de Perzische Naser Khusraw (11e eeuw), de Andalusische Ibn Jubayr (12e eeuw), de Marokkaanse Ibn Battoeta (14e eeuw), maar ook de Engelse Richard Burton (19de eeuw) en de Nederlandse Dr. Van der Hoog (20ste eeuw). Zij beschreven naast hun ervaringen bij de rituelen ook hun reisavonturen van en naar Mekka.

De reisverslagen zijn niet alleen interessant vanwege de persoonlijke belevenissen van de reizigers, zij bieden ook vaak uitvoerige beschrijvingen van het leven rond het toenmalige Mekka en Medina met de toen gangbare gebruiken. Zo schrijft Ibn Jubayr in de 12 eeuw: “Hoewel de Ka’ba klein is, is er plaats voor alle gelovigen, niemand raakt daar ooit geblesseerd en invaliden krijgen hun gezondheid terug door met hun lichaam langs de kiswa en de Zwarte Steen te wrijven.” De Nederlandse hygiënearts Dr. van der Hoog sprak zich uit over de voordelen van karavanen: “Dankzij de traagheid waarmede ze zich voortbewogen, waren ze in zekere zin wandelende quarantainestations en gaven ze den epidemieën gelegenheid onderweg in de woestijn uit te woeden.”

De verslagen zijn niet altijd betrouwbaar. Zo geven auteurs verschillende beschrijvingen van het interieur van de Ka’ba: het plafond van de Ka’ba zou in verschillende eeuwen met twee, drie of met zes houten pilaren worden ondersteund. Waren het veranderingen door restauraties aan de Ka’ba? Waarschijnlijk niet in alle gevallen, want soms lees je in nagenoeg gelijktijdig opgetekende verslagen, verschillende beschrijvingen.

Enkele reisverslagen:

11de eeuw: W.M. Thackston, Nasir-e Khusraw’s Safarname, Book of Travels, New York 1986.
12de eeuw: R.J.C. Broadhurst, The Travels of Ibn Jubayr, translated from the original Arabic, London 1952.
14de eeuw: Ibn Battoeta ‘De Reis’ geselecteerd en vertaald door Richard van Leeuwen Amsterdam/ Leuven, 2008.
19de eeuw: Sir Richard Francis Burton, ‘A Personal Narrative of a Pilgrimage to Al- Madinah & Mecca’, London, 1898.
20ste eeuw: Dr. P.H. van der Hoog, Pelgrims naar Mekka, Den Haag 1935.
20ste eeuw: Abdellah Hammoudi, A Season in Mecca: Narrative of a pilgrimage, Polity Press 2006.